پیوند کبد به انگلیسی liver transplant جراحی است، که کبدی را که دیگر به درستی کار نمی کند (نارسایی کبد) برداشته و با کبد سالم اهداکننده فوت شده یا بخشی از کبد سالم از اهدا کننده زنده جایگزین می شود. که در ادامه مقاله بیشتر توضییح می دهیم
فهرست مطالب
وظایف کبد چیست؟
کبد شما بزرگترین اندام داخلی شماست و چندین عملکرد حیاتی را انجام می دهد، از جمله:
- حذف باکتری ها و سموم از خون
- پردازش مواد مغذی، داروها و هورمون ها
- جلوگیری از عفونت و تنظیم پاسخ های ایمنی
- ساخت پروتئین هایی که به لخته شدن خون کمک می کنند
- تولید صفرا که به بدن در جذب چربی ها، کلسترول و ویتامین های محلول در چربی کمک می کند.
پیوند کبد چه زمانی صورت می گیرد؟
عمل پیوند می تواند به عنوان یک گزینه درمانی برای افرادی که عوارض قابل توجهی به دلیل بیماری مزمن کبدی دارند، در نظر گرفته می شود. پیوند کبد همچنین ممکن است یک گزینه درمانی در موارد نادر نارسایی ناگهانی کبد باشد.
پیوند کبد با برداشت از کبد انسان زنده
تعداد افرادی که منتظر پیوند کبد هستند، بسیار بیشتر از تعداد کبدهای اهداکننده متوفی موجود است. دریافت بخشی از کبد از اهداکننده زنده، یک راه‌حل برای جایگزینی زمان انتظار برای دریافت کبد از اهداکننده متوفی است. این نوع پیوند ممکن است، زیرا کبد انسان قادر است به طور سریع پس از برداشت قسمتی از آن بازسازی شده و به اندازه طبیعی خود بازگردد.
پیوند کبد در چه مواردی انجام می شود؟
انجام پیوند کبد یک گزینه درمانی برای برخی از افراد مبتلا به سرطان کبد و افراد مبتلا به نارسایی کبدی است که وضعیت آنها با درمان های دیگر قابل کنترل نیست. نارسایی کبد ممکن است به سرعت یا در طی یک دوره زمانی طولانی رخ دهد. نارسایی کبدی که به سرعت و در عرض چند هفته رخ می دهد، نارسایی حاد کبد نامیده می شود. نارسایی حاد کبد یک بیماری غیر معمول است که معمولاً در نتیجه عوارض ناشی از برخی داروها ایجاد می شود. اگرچه پیوند کبد ممکن است نارسایی حاد کبد را درمان کند، اما اغلب برای درمان نارسایی مزمن کبد استفاده می شود. نارسایی مزمن کبد به آرامی طی ماه ها و سال ها رخ می دهد. نارسایی مزمن کبد ممکن است به دلیل شرایط مختلفی ایجاد شود. شایع ترین علت نارسایی مزمن کبد، اسکار کبد (سیروز) است. هنگامی که سیروز رخ می دهد، بافت اسکار جایگزین بافت معمولی کبد می شود و کبد به درستی عمل نمی کند. سیروز شایع ترین دلیل پیوند کبد است.
دیگر دلایل پیوند کبد
- هپاتیت B و هپاتیت C
- کبدی الکلی که به دلیل مصرف زیاد الکل باعث آسیب به کبد می شود.
- عمل پیوند همچنین ممکن است سرطان های خاصی را که از کبد منشا می گیرند درمان کند.
- بیماری کبد چرب غیر الکلی، وضعیتی که در آن چربی در کبد تجمع می یابد و باعث التهاب یا آسیب سلول های کبدی می شود.
- بیماری های ژنتیکی موثر بر کبد آنها شامل هموکروماتوز است که باعث تجمع بیش از حد آهن در کبد می شود و بیماری ویلسون که باعث تجمع بیش از حد مس در کبد می شود.
- بیماری های لوله هایی صفراوی: شامل سیروز صفراوی اولیه، کلانژیت اسکلروزان اولیه و آترزی صفراوی هستند. آترزی صفراوی شایع ترین دلیل پیوند کبد در بین کودکان است.
عوارض ناشی از عمل پیوند کبد
جراحی پیوند کبد با خطر عوارض قابل توجهی همراه است. خطرات مرتبط با خود این روش و داروهای لازم برای جلوگیری از رد کبد اهدا کننده پس از پیوند وجود دارد. خطرات مرتبط با این روش عبارتند از:
- عفونت
- خونریزی
- رد کبد اهدایی
- لخته شدن خون
- نارسایی کبد اهدایی
- آشفتگی ذهنی یا تشنج
- عوارض مجاری صفراوی(مانند: نشت مجرای صفراوی یا کوچک شدن مجاری صفراوی)
- عوارض طولانی مدت نیز ممکن است شامل بازگشت بیماری کبد در کبد پیوندی باشد.
عوارض جانبی داروهای ضد رد پیوند کبدی
پس از پیوند، تا پایان عمر از داروهایی استفاده خواهید کرد تا از رد کبد اهدایی توسط بدن جلوگیری شود. این داروهای ضد رد می توانند عوارض جانبی مختلفی ایجاد کنند، از جمله:
- دیابت
- اسهال
- سردرد
- فشار خون بالا
- کلسترول بالا
- نازک شدن استخوان
از آنجایی که داروهای ضد رد پیوند با سرکوب سیستم ایمنی عمل می کنند، خطر عفونت را نیز افزایش می دهند. پزشک ممکن است داروهایی را برای کمک به مبارزه با عفونت به شما بدهد.
شرایط لازم برای انجام پیوند کبد
- داشتن سلامت کافی جهت انجام جراحی و مصرف داروهای مادام العمر پس از پیوند
- نداشتن هر گونه شرایط پزشکی که در موفقیت پیوند اختلال ایجاد کند
انجام آزمایش‌ها و معاینات پزشکی
- آزمایش های آزمایشگاهی، مانند آزمایش خون و ادرار برای ارزیابی سلامت
- آزمایشات تصویربرداری، مانند سونوگرافی از کبد
- آزمایشات قلب برای تعیین سلامت سیستم قلبی عروقی
- یک معاینه سلامت عمومی، از جمله آزمایش‌های معمول غربالگری سرطان، برای ارزیابی سلامت کلی شما و بررسی هر گونه بیماری دیگری که ممکن است بر موفقیت پیوند شما تأثیر بگذارد.
انجام پیوند کبدی
پس از انجام آزمایش‌ها و بررسی‌های لازم و تایید کمیته، شما در نوبت انجام پیوند کبد قرار خواهید گرفت. در این مرحله، آنچه که می‌توانید انتظار داشته باشید عبارت است از:
قبل از عمل
پزشکان از نتایج آزمایش‌های عملکرد کبد و سایر عوامل برای ارزیابی شدت بیماری، میزان نیاز فوری شما به پیوند و جایگاه شما در لیست انتظار پیوند استفاده می‌کنند. اولویت لیست انتظار پیوند توسط یک سیستم امتیازدهی تعیین می شود. پزشکان از امتیاز مدل مرحله پایانی بیماری کبدی (MELD) برای بزرگسالان و نمره بیماری کبدی مرحله پایانی کودکان (PELD) برای کودکان کمتر از 12 سال استفاده می کنند. پزشک شما از فرمول خاصی برای تعیین نمره MELD شما استفاده می کند که می تواند از 6 تا 40 متغیر باشد. این امتیاز خطر مرگ را طی 90 روز بدون پیوند تخمین می زند. نمره MELD بالا نشان دهنده نیاز فوری به پیوند است.
برخی از بیماری های کبدی، مانند سرطان کبد، ممکن است منجر به گرفتن نمره MELD بالا در فرد نشود. مرکز پیوند می تواند در صورت داشتن معیارهای استثنایی تعریف شده، امتیاز MELD اضافی را برای افراد مبتلا به بیماری های خاص درخواست کند. علاوه بر این، بزرگسالان مبتلا به نارسایی حاد کبدی از سیستم اولویت بندی اندام دهنده مبتنی بر MELD معاف هستند و ممکن است با توجه به شدت بیماری خود در لیست انتظار پیوند بالاتر قرار گیرند.
در انتظار یک کبد جدید
انتظار برای کبد اهداکننده در افراد مختلف می تواند بسیار متفاوت باشد. برخی از افراد روزها منتظر می مانند، در حالی که دیگران ماه ها منتظر می مانند یا ممکن است هرگز کبد اهداکننده متوفی دریافت نکنند. همانطور که منتظر یک کبد جدید هستید، پزشک عوارض نارسایی کبد شما را درمان می کند تا شما در حد امکان احساس بهتری داشته باشید. عوارض نارسایی کبدی در مرحله نهایی جدی تر می شود و ممکن است اغلب در بیمارستان بستری شوید. اگر کبد شما بدتر شود، نمره MELD شما به روز می شود.
اهداکنندگان زنده کبد
درصد کمی از پیوندها هر ساله از اهداکنندگان زنده است. در این موارد، جراحان بخش کوچکی از کبد را از یک فرد سالم و زنده پیوند می زنند. پیوند کبد اهداکننده زنده در ابتدا برای کودکانی که نیاز به پیوند کبد داشتند، استفاده می‌شد، زیرا اندام‌های اهداکننده متوفی مناسب کمیاب هستند. در حال حاضر، این یک گزینه برای بزرگسالانی است که مرحله نهایی بیماری کبدی دارند.
پیوند کبد اهداکننده زنده جایگزینی برای انتظار برای کبد اهداکننده متوفی است و به گیرنده عضو اجازه می دهد تا از عوارض احتمالی سلامتی ناشی از انتظار برای پیوند جلوگیری کند. اولین قدم، شناسایی اهداکننده زنده ای است که سالم است و قادر به انجام یک عمل جراحی بزرگ است. سن، گروه خون و اندازه اندام اهداکننده نیز ملاحظات مهمی در تعیین اینکه آیا شما و اهداکننده با پیوند کبد از اهداکننده زنده همخوانی دارید یا خیر.
اکثر اهداکنندگان زنده کبد اعضای نزدیک خانواده یا دوستان کاندید پیوند هستند. اگر یکی از اعضای خانواده یا دوستی دارید که مایل است بخشی از کبد خود را به شما اهدا کند، که معمولا نتایج خوبی دارد. در مورد این گزینه با تیم پیوند خود صحبت کنید.
پیوند کبد دومینو
نوع دیگری از پیوند کبد اهداکننده زنده، کمتر رایج، پیوند دومینو نامیده می شود. در پیوند کبد دومینو، شما کبدی را از یک اهدا کننده زنده دریافت می کنید که دارای بیماری به نام آمیلوئیدوز خانوادگی است. آمیلوئیدوز خانوادگی یک اختلال بسیار نادر است که در آن پروتئین غیرطبیعی انباشته شده و در نهایت به اندام های داخلی بدن آسیب می رساند. در این روش، اهداکننده مبتلا به آمیلوئیدوز خانوادگی پیوند را برای درمان بیماری خود دریافت می کند. سپس، اهداکننده کبد خود را در پیوند کبد دومینو به شما می‌دهد، زیرا کبد هنوز به خوبی کار می‌کند. ممکن است در نهایت علائم آمیلوئیدوز ایجاد شود، اما بروز این علائم معمولاً چندین دهه طول می کشد.
پزشکان معمولاً گیرنده‌هایی را انتخاب می‌کنند که 55 سال یا بیشتر داشته باشند و انتظار نمی‌رود قبل از پایان امید به زندگی طبیعی خود علائمی را ایجاد کنند. پس از پیوند، پزشکان علائم بیماری را تحت نظر دارند. پزشکان شما را ارزیابی خواهند کرد تا تعیین کنند که آیا ممکن است کاندید پیوند کبد دومینو باشید یا گزینه درمانی دیگری برای شرایط شما مناسب تر است.
جراحی پیوند کبد
عمل پیوند با استفاده از بیهوشی عمومی انجام می شود، بعد از بیهوشی جراح پیوند یک برش طولانی روی معده شما ایجاد می کند تا به کبد شما دسترسی پیدا کند. جراح کبد شما را برمی دارد و کبد اهدا کننده را در بدن شما قرار می دهد. سپس جراح رگ‌های خونی و مجاری صفراوی شما را به کبد اهداکننده متصل می‌کند. جراحی بسته به شرایط شما ممکن است تا 12 ساعت طول بکشد.
هنگامی که کبد جدید شما در جای خود قرار گرفت، جراح از بخیه ها و منگنه ها برای بستن برش جراحی استفاده می کند. سپس شما را به بخش مراقبت های ویژه برای شروع بهبودی پیوند کبد اهداکننده زنده
اگر از اهداکننده زنده پیوند کبد دریافت می کنید، جراحی شما از قبل برنامه ریزی می شود. بخش کبد پیوندی در بدن شما و بخشی که در بدن اهداکننده باقی مانده است به سرعت بازسازی می شود و در عرض چند هفته به حجم طبیعی می رسد.
بعد از عمل پیوند کبد
احتمالاً 5 تا 10 روز را در بیمارستان بگذرانید. هنگامی که از لحاظ سلامتی به ثبات رسیدید، برای ادامه بهبودی به یک منطقه بهبود پیوند منتقل می شوید.
در دوران نقاهت خانگی، باید معاینات مکرر داشته باشید. تیم پیوند شما یک برنامه چکاپ مخصوص برای شما تنظیم می‌کند. ممکن است در ابتدا چندین بار در هفته تحت آزمایش خون قرار بگیرید و با گذشت زمان، تعداد آزمایش‌ها کاهش یابد.
پس از پیوند، تعدادی دارو مصرف خواهید کرد. شما می بایست تا آخر عمر مصرف بسیاری از آنها را ادامه دهید. داروهایی به نام سرکوب کننده های ایمنی به جلوگیری از حمله سیستم ایمنی به کبد جدید کمک می کنند. سایر داروها به کاهش خطر سایر عوارض پس از پیوند کمک می کنند.
عمر بیماران پیوند کبد
شانس شما برای پیوند موفقیت آمیز کبد و بقای طولانی مدت به وضعیت خاص شما بستگی دارد. به طور کلی، حدود 75٪ از افرادی که تحت پیوند قرار می گیرند، حداقل پنج سال زندگی می کنند. این بدان معناست که از هر 100 نفری که به هر دلیلی پیوند کبد دریافت می کنند، حدود 75 نفر به مدت پنج سال زندگی می کنند و 25 نفر در عرض پنج سال می میرند.
افرادی که کبد را از اهداکننده زنده دریافت می‌کنند، معمولاً نرخ بقای کوتاه‌مدت بهتری نسبت به کسانی دارند که کبد اهداکننده فوت شده دریافت می‌کنند. با این حال، مقایسه نتایج درازمدت دشوار است، زیرا افرادی که از اهداکننده زنده کبد دریافت می‌کنند معمولاً مدت زمان کمتری در انتظار پیوند هستند و وضعیت سلامتی آنها به اندازه افرادی که کبد اهداکننده متوفی دریافت می‌کنند، بحرانی نیست.
رژیم و تغذیه بعد از پیوند کبد
پس از پیوند، خوردن یک رژیم غذایی متعادل برای کمک به بهبودی و حفظ سلامت کبد بسیار مهم است. تیم پیوند شما شامل یک متخصص تغذیه است که می تواند در مورد نیازهای تغذیه و رژیم غذایی شما صحبت کند و به سوالات شما پس از پیوند پاسخ دهد. بصورت کلی موارد زیر را می بایست رعایت کنید:
- رژیم غذایی شما پس از پیوند باید کم نمک، کلسترول، چربی و قند باشد.
- برای جلوگیری از آسیب رساندن به کبد جدید، مهم است که از الکل خودداری کنید.
- خوردن حداقل پنج وعده میوه و سبزیجات در روز
- داشتن فیبر کافی در رژیم غذایی روزانه
- انتخاب غذاهای سبوس دار به جای غذاهای فرآوری شده
- خوردن گوشت بدون چربی، مرغ و ماهی
- پیروی از دستورالعمل های ایمنی مواد غذایی
- با نوشیدن آب کافی و سایر مایعات هر روز هیدراته بمانید
- مصرف لبنیات کم چرب یا بدون چربی که برای حفظ سطح مطلوب کلسیم و فسفر مهم است.
- اجتناب از گریپ فروت و آب گریپ فروت به دلیل تأثیر آنها بر گروهی از داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی
ورزش کنید
- ورزش و فعالیت بدنی باید بخشی منظم از زندگی شما پس از پیوند باشد تا به بهبود سلامت کلی جسمی و روانی شما ادامه دهد.
- بلافاصله پس از پیوند، باید تا جایی که می توانید راه بروید. سپس، بسته به پیشرفت خود، می توانید فعالیت بدنی بیشتری را وارد زندگی روزمره خود کنید.
- پیاده روی، دوچرخه سواری، شنا، تمرینات قدرتی کم ضربه و سایر فعالیت های بدنی که از آن لذت می برید، همگی می توانند بخشی از یک سبک زندگی سالم و فعال پس از پیوند باشند. اما حتماً قبل از شروع یا تغییر برنامه تمرینی پس از پیوند، با تیم پیوند خود مشورت کنید.
جمع بندی
پیوند کبد به عنوان مرحله آخر هر بیماری کبدی به درخواست پزشک با توجه به وضعیت بیمار توصیه می شود. برای رزرو نوبت شما می توانید از طریق همین سایت یا تماس تلفنی با کلینیک دکتر حسین ضیائی فوق تخصص گوارش و کبد بزرگسالان با ما در ارتباط باشید و از خدمات کلینیک بهرمند شوید. در ضمن در صورت داشتن هر گونه سوال یا نظر خاص می توانید در پایین همین مقاله با ما به اشتراک بگذارید، دکتر حسین ضیائی در اولین فرصت پاسخ شما را خواهند داد.
پرسش و پاسخ پیوند کبد
چه مدت پس از جراحی پیوند کبد به شرایط عادی برمیگردیم؟
پس از جراحی، شش ماه یا بیشتر از آن بهبودی صورت گیرد. ممکن است بتوانید فعالیت های عادی خود را از سر بگیرید یا چند ماه پس از جراحی به سر کار خود بازگردید. مدت زمان بهبودی شما، به میزان بیماری شما قبل از پیوند بستگی دارد.