شقاق مقعدی به انگلیسی Anal Fissure که بنام فیشر مقعدی نیز می شناسند، یک پارگی کوچک در بافت نازک و مرطوبی است که مقعد را پوشش می دهد. مقعد دهانه عضلانی انتهای دستگاه گوارش است(پایین رکتوم) که در آن مدفوع از بدن خارج می شود. علل شایع شقاق مقعدی شامل یبوست و زور زدن یا دفع مدفوع سفت یا بزرگ در طول اجابت مزاج است. شقاق مقعدی معمولاً با اجابت مزاج باعث درد و خونریزی می شود. همچنین ممکن است دچار اسپاسم در حلقه عضله در انتهای مقعد شوید که اسفنکتر مقعدی نامیده می شود. فیشرمقعدی در نوزادان بسیار شایع است اما می تواند افراد را در هر سنی درگیر کند. بیشتر شقاق های مقعدی با درمان های ساده مانند افزایش مصرف فیبر یا خیساندن در حمام آب گرم بهبود می یابند. برخی از افراد مبتلا به فیشر مقعدی ممکن است به دارو یا گاهی جراحی نیاز داشته باشند. در بیشتر موارد، پارگی طی چهار تا شش هفته خود به خود بهبود می‌یابد. در مواردی که شکاف بیش از هشت هفته ادامه داشته باشد، فیشر مقعد مزمن (Chronic Anal Fissure) محسوب می‌شود.
فهرست مطالب
علائم شقاق مقعدی
علائم فیشر مقعدی عبارتند از:
- درد در هنگام اجابت مزاج
- درد بعد از اجابت مزاج که می تواند تا چند ساعت طول بکشد
- خون قرمز روشن روی مدفوع یا دستمال توالت پس از اجابت مزاج
- ترک های قابل مشاهده در پوست اطراف مقعد
- یک توده کوچک یا برچسب پوستی روی پوست نزدیک شقاق مقعد
- خارش و سوزش در ناحیه مقعد
- پارگی یا بریدگی قابل مشاهده در ناحیه مقعد
- مشکل در نشستن در مدت زمان طولانی
علت شقاق مقعدی ناشی از چیست؟
- دفع مدفوع بزرگ یا سفت
- وارد کردن اجسام خارجی به مقعد
- یبوست و زور زدن در هنگام اجابت مزاج
- اسهال مزمن
- مقاربت یا رابطه مقعدی
- زنان در حال زایمان بدلیل فشار وارده
- جریان خون ضعیف در ناحیه مقعد که می تواند، احتمال پارگی در ناحیه مقعد را افزایش دهد
علل کمتر شایع شقاق مقعدی عبارتند از:
- برخی بیماری های روده مانند بیماری کرون، کولیت اولسراتیو یا سایر بیماری های التهابی روده
- سرطان مقعد
- HIV
- بیماری سل
- سیفلیس
چه عواملی شقاق مقعد را تشدید می کند؟
عواملی که ممکن است خطر ایجاد فیشر مقعدی را افزایش دهند عبارتند از:
- یبوست مزمن. زور زدن در هنگام اجابت مزاج و دفع مدفوع سفت خطر پارگی را افزایش می دهد.
- زایمان. شقاق مقعدی در زنان بعد از زایمان بیشتر است.
- بیماری کرون. این بیماری التهابی روده باعث التهاب مزمن مجرای روده می شود. این ممکن است پوشش کانال مقعد را در برابر پارگی آسیب پذیرتر کند.
- رابطه مقعدی. داشتن رابطه مقعدی می تواند خطر پارگی در ناحیه مقعد را بیشتر کند.
- سن. شقاق مقعدی می تواند در هر سنی رخ دهد، اما در نوزادان و بزرگسالان میانسال شایع تر است.
عوارض شقاق مقعد
عوارض شقاق مقعدی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
عدم بهبودی. شقاق مقعدی که در عرض هشت هفته بهبود پیدا نکند، شقاق مقعدی مزمن در نظر گرفته می‌شود و ممکن است نیاز به درمان بیشتری داشته باشد.
گسترش یافتن. هنگامی که یک شقاق مقعدی را تجربه کردید، مستعد ابتلا به یک شقاق دیگر هستید.
پارگی که به عضلات اطراف کشیده می شود. یک شقاق مقعدی ممکن است به حلقه عضله ای که مقعد شما را بسته نگه می دارد گسترش یابد. این عضله اسفنکتر داخلی مقعد نامیده می شود. اگر این اتفاق بیفتد، بهبود شقاق مقعدی شما را دشوارتر می کند. یک شقاق التیام نیافته ممکن است چرخه ای از ناراحتی را ایجاد کند که ممکن است به دارو یا جراحی برای کاهش درد و ترمیم یا برداشتن شقاق نیاز داشته باشد.
راه های جلوگیری از شقاق مقعد
ممکن است بتوانید با انجام اقداماتی برای جلوگیری از یبوست یا اسهال از شقاق مقعدی جلوگیری کنید.
- غذاهای پر فیبر بخورید
- مایعات بنوشید
- به طور منظم ورزش کنید
تفاوت شقاق مقعدی و بواسیر چیست؟
فیشر مقعدی و هموروئید( بواسیر) هر دو بیماری های شایعی هستند که ناحیه مقعد را تحت تأثیر قرار می دهند. با این حال، این دو بیماری از نظر ماهیت، علائم و درمان متفاوت هستند. شقاق مقعدی یک شکاف یا پارگی در اطراف پوشش مقعد است. این عارضه معمولاً ناشی از دفع مدفوع سفت یا بزرگ، اسهال مزمن یا زایمان است. در حالی که هموروئید، سیاهرگ های متورم در پایین ترین قسمت راست روده و مقعد هستند. هموروئید ها می توانند ناشی از افزایش فشار در دوران بارداری، زور زدن در هنگام اجابت مزاج و چاقی باشند. علائم هر دو بیماری شامل درد در حین و بعد از اجابت مزاج، خارش یا سوزش در ناحیه مقعد است. با این حال، خون قرمز روشن روی مدفوع یا دستمال توالت، پارگی یا بریدگی قابل مشاهده در مقعد از نشانه های بارز شقاق است. تورم در اطراف مقعد و خونریزی در هنگام اجابت مزاج از علائم شایع هموروئید است.
شقاق مقعد چگونه درمان می شود؟
درمان شقاق مقعد در خانه
چندین تغییر در شیوه زندگی ممکن است به تسکین ناراحتی و بهبود شقاق مقعد و همچنین جلوگیری از عود کمک کند. تغییرات عبارتند از:
افزودن فیبر به رژیم غذایی. خوردن حدود 25 تا 35 گرم فیبر در روز می تواند به نرم نگه داشتن مدفوع و بهبود شقاق کمک کند. غذاهای غنی از فیبر شامل میوه ها، سبزیجات، آجیل و غلات کامل هستند. همچنین می توانید مکمل فیبر مصرف کنید. افزودن فیبر ممکن است باعث ایجاد گاز و نفخ شود، بنابراین مصرف خود را به تدریج افزایش دهید.
نوشیدن مایعات کافی. مایعات به جلوگیری از یبوست کمک می کند.
عدم زور زدن در هنگام اجابت مزاج. زور زدن باعث ایجاد فشار می شود که می تواند پارگی در حال بهبودی را باز کند یا باعث پارگی جدید شود.
نشستن در حمام گرم. خیساندن در آب گرم به مدت 10 تا 20 دقیقه چندین بار در روز می تواند پوست را تسکین دهد و آرامش را افزایش دهد. در صورت امکان، بعد از اجابت مزاج یک حمام نشسته بگیرید.
اگر نوزادتان شقاق مقعدی دارد، پوشک را مرتب عوض کنید و به آرامی آن ناحیه را بشویید. همچنین، حتماً مشکل را با پزشک فرزندتان در میان بگذارید.. اگر علائم ادامه یافت، احتمالاً به درمان بیشتری نیاز خواهید داشت.
درمان های دارویی شقاق مقعد
استفاده خارجی نیتروگلیسیرین ( Nitroglycerin ). این می تواند به افزایش جریان خون در شقاق و بهبودی کمک کند. همچنین می تواند به شل شدن اسفنکتر مقعد کمک کند. نیتروگلیسیرین به طور کلی در صورت شکست سایر اقدامات محافظه کارانه، درمان انتخابی در نظر گرفته می شود. عوارض جانبی ممکن است شامل سردرد باشد که می تواند شدید باشد.
کرم لیدوکائین. کرم های بی حس کننده موضعی مانند لیدوکائین (Xylocaine) ممکن است به تسکین درد کمک کند.
تزریق بوتاکس (OnabotulinumtoxinA)، برای فلج کردن عضله اسفنکتر مقعد و رفع اسپاسم.
مصرف داروهای فشار خون، داروهایی مانند نیفدیپین یا دیلتیازم، برای کمک به شل کردن اسفنکتر مقعد، روی پوست استفاده می شوند اما می توانند از طریق دهان نیز مصرف شوند. اما در صورت مصرف خوراکی، عوارض جانبی آنها می تواند بیشتر باشد. این داروها ممکن است زمانی استفاده شوند که نیتروگلیسیرین موثر نباشد یا عوارض جانبی قابل توجهی ایجاد کند.
عمل جراحی شقاق مقعد
اگر شقاق مزمن مقعدی دارید که به درمان های دیگر مقاوم است، یا اگر علائم شما شدید است، پزشک ممکن است جراحی را توصیه کند. پزشکان معمولاً روشی به نام اسفنکتروتومی داخلی جانبی (LIS) انجام می دهند. LIS شامل بریدن بخش کوچکی از عضله اسفنکتر مقعد است. این تکنیک ممکن است به بهبود و کاهش اسپاسم و درد کمک کند. مطالعات نشان می دهد که جراحی بسیار موثرتر از هر درمان پزشکی برای شقاق مزمن است. با این حال، جراحی خطر کمی برای ایجاد بی اختیاری دارد.
شما می بایست با یک پزشک متخصص در بیماری های گوارشی، یا جراح روده بزرگ و رکتوم مشورت کنید. می توانید با کلینیک دکتر حسین ضیائی فوق تخصص گوارش و کبد بزرگسالان تماس حاصل فرمائید و از خدمات ما بهره مند شوید. همچنین شما می‌توانید سوالات و نظرات خود را در بخش دیدگاه‌ها با ما به اشتراک بگذارید. دکتر حسین ضیائی در اولین فرصت به سوالات شما پاسخ خواهند داد.
سوالات متداول شقاق مقعدی
بهترین پماد برای درمان فوری شقاق مقعد چیست؟
- پماد دیلتیازم (دیلتیژل) یکی از بهترین داروهای درمان شقاق است. این پماد می‌تواند باعث کاهش علائم بیماری همچون خارش، درد و سوزش شود.
- پماد آنتی فیشر نیز یکی دیگر از داروهای شقاق به‌شمار می‌رود.
- پماد نیتروگلیسیرین، پماد پتراسایکلین و لیدوکائین نیز از دیگر داروهای مورد استفاده در درمان شقاق هستند.
- پماد رکتول و قرص‌های روهمورین و ونوویتال دینه نیز به‌عنوان داروهای درمان شقاق مورد استفاده قرار می‌گیرند.
اگر شقاق مقعد درمان نشود چه می شود؟
اگرفیشرمقعدی درمان نشده باشد، می‌تواند به محل رشد باکتری‌ها تبدیل شده و باعث ابتلا به عفونت شود. قرار گرفتن مداوم زخم باز در معرض مدفوع، خطر آلودگی باکتریایی را افزایش می‌دهد. عفونت‌ها ممکن است منجر به علائمی مانند افزایش درد، تورم، ترشح و تب شوند.
درمان شقاق مقعد با عسل به چه شکل است؟
عسل به عنوان یک نوع داروی خوراکی و ضد التهاب شناخته می‌شود. این ماده می‌تواند با ضدعفونی کردن محل زخم، به ترمیم آن کمک کند. بهترین روش استفاده از عسل، ترکیب آن با مقداری روغن زیتون و مالیدن آن بر روی محل زخم است.
آیا شقاق باعث سرطان روده بزرگ می شود؟
خیر منجر به سرطان نمی شود
آیا التهاب اطراف شقاق خود به خود بهبود می‌یابد؟
بسیاری از شقاق ها با تغییر سبک زندگی و رژیم غذایی و درمان های خانگی بهبود می یابد. اما در موارد شدید ممکن است به درمان پزشکی یا جراحی نیاز باشد.
چه زمانی برای شقاق مقعد باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر خون در مدفوع مشاهده کردید، همراه با خارش مقعد و ترشحات بدبو، یا اگر ضایعات پوستی در نزدیکی ناحیه مقعد شکل گرفته باشد، بهتر است با پزشک مشورت کنید.
چه آزمایش های تشخیصی برای فیشر مقعدی استفاده می شود؟
آزمایش های تشخیصی ممکن است شامل آندوسکوپی، سیگموئیدوسکوپی، بیوپسی و کولونوسکوپی برای بررسی بافت مقعد و نواحی اطراف آن باشد.