سندروم روده تحریک پذیر به انگلیسی Irritable bowel syndrome (IBS) یک اختلال شایع است که معده و روده را تحت تأثیر قرار می دهد. علائم شامل گرفتگی، درد شکم، نفخ، گاز و اسهال یا یبوست یا هر دو است. سندروم روده تحریک پذیر یک بیماری مزمن است که برای مدیریت طولانی مدت آن زمان نیاز دارید. فقط تعداد کمی از افراد مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر علائم شدید دارند. برخی از افراد می توانند علائم خود را با مدیریت رژیم غذایی، سبک زندگی و استرس کنترل کنند. علائم شدیدتر را می توان با دارو و مشاوره درمان کرد. سندروم روده تحریک پذیر تغییری در بافت روده ایجاد نمی کند یا خطر ابتلا به سرطان کولورکتال را افزایش نمی دهد.
فهرست مطالب
علائم سندروم روده تحریک پذیر شامل چه مواردی است؟
علائم سندرم روده تحریک پذیر متفاوت است، اما معمولا برای مدت طولانی همراه بیمار هست. رایج ترین علائم عبارتند از:
- تغییر در ظاهر حرکت روده
- تغییر در دفعات دفع مدفوع
- درد و گرفتگی در ناحیه شکم
- احساس تخلیه ناقص و افزایش گاز یا مخاط در مدفوع.
اگر تغییر مداوم در عادات روده یا سایر علائم IBS دارید، به پزشک خود مراجعه کنید. آنها ممکن است نشان دهنده وضعیت جدی تری مانند سرطان روده بزرگ باشند. علائم جدی تر عبارتند از:
- اسهال در شب
- خونریزی از رکتوم
- استفراغ بی دلیل
- کاهش وزن بدون دلیل
- کمبود آهن بدلیل خونریزی
- دردی که با دفع گاز یا اجابت مزاج تسکین نمی یابد.
علت بیماری سندروم روده تحریک پذیر چیست؟
علت دقیق سندروم روده تحریک پذیر مشخص نیست. عواملی که به نظر نقش دارند عبارتند از:
منقبض شدن عضلات روده: دیواره‌های روده‌ها با لایه‌هایی از ماهیچه پوشانده شده‌اند، که با حرکت غذا در دستگاه گوارش شما منقبض می‌شوند. انقباضات قوی تر و طولانی تر از حد معمول می توانند باعث گاز، نفخ و اسهال شوند. انقباضات ضعیف می تواند عبور غذا را کند کرده و منجر به مدفوع سفت و خشک شود.
سیستم عصبی: مشکلات مربوط به اعصاب در سیستم گوارش ممکن است باعث ایجاد ناراحتی در هنگام اتساع شکم از گاز یا مدفوع شود. هماهنگی ضعیف سیگنال‌های بین مغز و روده می‌تواند باعث شود بدن شما نسبت به تغییراتی که معمولاً در فرآیند گوارش رخ می‌دهد واکنش بیش از حد نشان دهد. این می تواند منجر به درد، اسهال یا یبوست شود.
عفونت شدید: سندرم روده تحریک پذیر می تواند با یک حمله شدید اسهالی ناشی از باکتری یا ویروس ایجاد شود. به این حالت گاستروانتریت(Gastroenteritis) می گویند. IBS همچنین ممکن است با مازاد باکتری در روده (رشد بیش از حد باکتری) همراه باشد.
تاثیر استرس و میکروب ها بر روی سندرم روده تحریک پذیر
استرس اولیه زندگی افرادی که در معرض رویدادهای استرس زا هستند، به خصوص در دوران کودکی، تمایل بیشتری به علائم سندروم روده تحریک پذیر دارند. تغییرات در میکروب های روده به عنوان مثال می توان به تغییرات در باکتری ها، قارچ ها و ویروس ها اشاره کرد که معمولاً در روده ها ساکن هستند، و نقش کلیدی در سلامت دارند. تحقیقات نشان می دهد که میکروب ها در افراد مبتلا به سندروم روده تحریک پذیر ممکن است با میکروب های افرادی که IBS ندارند متفاوت باشد.
چه عاملی می تواند سندروم روده تحریک پذیر را تشدید کند؟
غذا: نقش آلرژی یا عدم تحمل غذایی در IBS به طور کامل شناخته نشده است. آلرژی واقعی غذایی به ندرت باعث سندروم روده تحریک پذیر می شود. اما بسیاری از افراد هنگام خوردن یا نوشیدن برخی غذاها یا نوشیدنی ها علائم سندروم روده تحریک پذیر بدتری دارند. اینها شامل گندم، محصولات لبنی، مرکبات، لوبیا، کلم، شیر و نوشابه های گازدار است.
استرس: اکثر افراد مبتلا به سندروم روده تحریک پذیر علائم بدتر یا مکررتری را در طول دوره های افزایش استرس تجربه می کنند. اما در حالی که استرس ممکن است علائم را بدتر کند، آنها را ایجاد نمی کند.
چه عواملی خطر سندروم روده تحریک پذیر را افزایش می دهد؟
جوان بودن: سندروم روده تحریک پذیر بیشتر در افراد زیر 50 سال رخ می دهد.
زن بودن: در ایالات متحده، IBS در بین زنان شایع تر است. استروژن درمانی قبل یا بعد از یائسگی نیز یک عامل خطر برای سندرم روده تحریک پذیر است.
داشتن سابقه خانوادگی سندرم روده تحریک پذیر: ژن ها به ارث برده ممکن است نقش داشته باشند، مانند عوامل مشترک در محیط خانواده یا ترکیبی از ژن ها و محیط.
اضطراب، افسردگی یا سایر مشکلات سلامت روان: سابقه سوء استفاده جنسی، فیزیکی یا عاطفی نیز ممکن است یک عامل خطر باشد.
عوارض سندرم روده تحریک پذیر کدامند؟
عوارض سندرم روده تحریک پذیر ممکن است منجربه یبوست مزمن یا اسهال شود که بدنبال آن باعث هموروئید (بواسیر) می شود. علاوه بر این، سندرم روده تحریک پذیر با:
کیفیت پایین زندگی: بسیاری از افراد مبتلا به سندروم روده تحریک پذیر متوسط تا شدید کیفیت زندگی ضعیفی را گزارش می دهند. تحقیقات نشان می دهد که افراد مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر سه برابر بیشتر از افرادی که علائم روده ندارند روز کاری را از دست می دهند. زیرا در هنگام بروز بشدت نیازمند دفع مدفوع می باشند و ممکن است دفعات بالایی داشته باشد.
درد شدید: در هنگام بروز سندرم روده تحریک پذیر فرد در ناحیه پایین شکم بشدت احساس درد می کند، بطوری که احساس توده آتشین در شکم خود دارد.
اختلالات خلقی: تجربه علائم سندروم روده تحریک پذیر می تواند منجر به افسردگی یا اضطراب شود. افسردگی و اضطراب نیز می توانند سندروم روده تحریک پذیر را بدتر کنند.
چگونه سندروم روده تحریک پذیر را تشخیص می دهند؟
هیچ آزمایشی برای تشخیص قطعی سندرم روده تحریک پذیر وجود ندارد. متخصصان احتمالاً با یک تاریخچه پزشکی کامل، معاینه فیزیکی و آزمایش‌هایی برای رد سایر بیماری‌ها، مانند بیماری سلیاک و بیماری التهابی روده (IBD) شروع می‌کند. پس از رد سایر شرایط، پزشک احتمالاً از معیارهای تشخیصی برای سندروم روده تحریک پذیر استفاده می کند. معیارها شامل درد و ناراحتی شکم به طور متوسط حداقل یک روز در هفته در سه ماه گذشته است. این نیز باید حداقل دو مورد از موارد زیر رخ دهد:
- درد و ناراحتی مربوط به اجابت مزاج
- تغییر در دفعات اجابت مزاج
- تغییر در قوام مدفوع
پزشک شما همچنین علائم دیگری که ممکن است بیماری وخیم‌تری داشته باشید را ارزیابی خواهد کرد که شامل:
- تب
- کاهش وزن
- خونریزی از رکتوم
- شروع علائم بعد از 50 سالگی
- حالت تهوع یا استفراغ مکرر
- درد شکم، به خصوص اگر مربوط به اجابت مزاج نباشد یا در شب رخ دهد
- اسهالی که ادامه دارد یا شما را از خواب بیدار می کند
- کم خونی مربوط به کمبود آهن
اگر این علائم را دارید، یا اگر درمان اولیه برای سندروم روده تحریک پذیر جواب نداد، احتمالاً به آزمایش‌های اضافی از قبیل آندوسکوپی، کولونوسکوپی، آزمایش تنفس برای رشد بیش از حد باکتری، تست عدم تحمل لاکتوز یا آزمایش مدفوع که به تشخیص پزشک می باشد، نیاز خواهید داشت.
درمان سندروم روده تحریک پذیر به چه شکل است؟
درمان سندروم روده تحریک پذیر بر تسکین علائم تمرکز دارد تا بتوانید تا حد امکان بدون علائم زندگی کنید. علائم خفیف را اغلب می توان با مدیریت استرس و با ایجاد تغییراتی در رژیم غذایی و سبک زندگی کنترل کرد. سعی کنید:
- غذاهای پر فیبر بخورید.
- به مقدار زیاد مایعات بنوشید.
- به طور منظم ورزش کنید.
- به اندازه کافی بخوابید.
- از غذاهایی که علائم شما را تحریک می کنند اجتناب کنید.
رژیم غذایی سندرم روده تحریک پذیر
غذاها و نوشیدنی های گاز دار: اگر نفخ یا گاز معده دارید، ممکن است از مصرف مواردی مانند نوشیدنی‌های گازدار و الکلی و غذاهای خاصی که ممکن است منجر به افزایش گاز می‌شوند، اجتناب کنید.
گلوتن: تحقیقات نشان می دهد که برخی از افراد مبتلا به IBS در صورت قطع مصرف گلوتن (گندم، جو و چاودار) حتی اگر بیماری سلیاک نداشته باشند، بهبود علائم اسهال را گزارش می دهند.
فودمپ ها: بعضی از افراد حساسیت به کربوهیدرات‌های خاصی مانند فروکتوز، فروکتان، لاکتوز و سایرین دارند که به عنوان فودمپ ها (FODMAP) شناخته می‌شوند. این شامل الیگوساکاریدها، دی‌ساکاریدها، مونوساکاریدها و پلی‌ال‌ها است. فودمپ ها (FODMAP) در برخی از غلات، سبزیجات، میوه‌ها و محصولات لبنی یافت می‌شوند. یک متخصص تغذیه می تواند در این تغییرات رژیم غذایی به شما کمک کند.
دارو برای درمان سندرم روده تحریک پذیر
مکمل های فیبر: مصرف مکملی مانند پسیلیوم (متاموسیل) همراه با مایعات ممکن است به کنترل یبوست کمک کند.
مصرف ملین ها: اگر فیبر به یبوست کمک نمی کند، ممکن است پزشک شما ملین های بدون نسخه مانند هیدروکسید منیزیم خوراکی (شیر فیلیپس منیزیا) یا پلی اتیلن گلیکول (میرالاکس) را توصیه کند.
داروهای ضد اسهال: داروهای بدون نسخه مانند لوپرامید (Imodium A-D) می‌توانند در کنترل اسهال کمک کنند. پزشک شما همچنین ممکن است یک پیوند دهنده اسید صفراوی مانند کلستیرامین (Prevalite)، کلستیپول (Colestid) یا کلسوول (Welchol) تجویز کند. اتصال دهنده‌های اسید صفراوی ممکن است باعث نفخ شوند.
داروهای ضد افسردگی: این داروها می‌توانند افسردگی را تسکین دهند، اما ممکن است باعث مهار فعالیت نورون‌هایی که روده‌ها را کنترل می‌کنند شوند، که به کاهش درد کمک می‌کند. در صورت اسهال و درد شکم بدون افسردگی، پزشک ممکن است دوز کمتری از داروهایی مانند ایمی‌پرامین، دزیپرامین یا نورتریپتیلین را توصیه کند. عوارض جانبی ممکن است شامل خواب آلودگی، تاری دید، سرگیجه و خشکی دهان باشد.
سبک زندگی در درمان سندروم روده تحریک پذیر
با فیبر آزمایش کنید: فیبر به کاهش یبوست کمک می کند اما همچنین می تواند گاز و گرفتگی را بدتر کند. سعی کنید به آرامی مقدار فیبر را در رژیم غذایی خود در طی چند هفته با غذاهایی مانند غلات کامل، میوه ها، سبزیجات و لوبیا افزایش دهید. یک مکمل فیبر ممکن است باعث ایجاد گاز و نفخ کمتری نسبت به غذاهای غنی از فیبر شود.
حذف غذاهای مشکل ساز: از غذاهای مشکل ساز خودداری کنید. غذاهایی که باعث تحریک علائم شما می شوند را حذف کنید.
در زمان های منظم غذا بخورید: وعده های غذایی را حذف نکنید و سعی کنید هر روز تقریباً در یک زمان غذا بخورید تا به تنظیم عملکرد روده کمک کنید. اگر اسهال دارید، ممکن است متوجه شوید که خوردن وعده های غذایی کوچک و مکرر باعث می شود احساس بهتری داشته باشید. اما اگر یبوست دارید، خوردن مقادیر بیشتری از غذاهای پرفیبر ممکن است به حرکت غذا از طریق روده کمک کند.
به طور منظم تمرین کنید: ورزش به کاهش افسردگی و استرس کمک می کند، انقباضات روده شما را تحریک می کند و می تواند به شما کمک کند احساس بهتری نسبت به خودتان داشته باشید. از پزشک خود در مورد یک برنامه ورزشی بپرسید.
نعناع تند: مطالعات نشان می‌دهد که استفاده از یک قرص روکش دار حاوی روغن نعناع فلفلی می‌تواند در کاهش علائمی همچون نفخ، درد شکم و درد هنگام دفع مدفوع در افراد مبتلا به سندروم روده تحریک‌پذیر همراه با اسهال مؤثر باشد.
برای درمان سندروم روده تحریک پذیر(IBS) می توانید به مطب دکتر حسین ضیائی فوق تخصص گوارش و کبد بزرگسالان مراجعه کنید، و از خدمات کلینیک بهره مند شوید.
همچنین شما می‌توانید سوالات و نظرات خود را در بخش دیدگاه‌ها با ما به اشتراک بگذارید. دکتر حسین ضیائی در اولین فرصت به سوالات شما پاسخ خواهند داد.
سوالات متداول
شکل مدفوع در سندروم روده تحریک پذیر چگونه است؟
در سندروم مدفوع بسیار سفت و توده‌ای، کمتر از ۲۵ درصد مدفوع شل است. اگر به روده تحریک پذیر همراه با یبوست مبتلا باشید، دفع مدفوع کمتری خواهید داشت و بیشتر اوقات برای این کار باید زور بزنید. علائم دیگر این نوع شامل درد شکمی و نفخ است.
بهترین قرص برای سندروم روده تحریک پذیرچیست؟
قرص مبورین (Mebourein) یا مب اکتو (Mebacto Tablet)، داروی ضداسپاسم برای درمان سندروم روده تحریک پذیر (IBS) و بیماری‌های دستگاه گوارشی است که عضلات صاف روده را شل کرده و علائمی مانند گرفتگی عضلات، درد شکمی، نفخ و اسهال را کاهش می‌دهد.
از کجا بفهمیم سندروم روده تحریک پذیر داریم؟
تغییرات در عادات گوارشی و حرکات روده، احساس درد و گرفتگی شکم، احساس خالی نشدن روده بزرگ پس از دفع مدفوع، دفع مکرر گاز، خروج مخاط از روده و مقعد، احساس نیاز ناگهانی و فوری به دستشویی، تورم یا نفخ مداوم شکم.
آیا سندروم روده تحریک پذیر باعث سرطان می شود؟
خوشبختانه IBS باعث ابتلا به سرطان نمیشه و مهم نیست چه مدت است که به آن مبتلا هستید.
علائم سندروم روده تحریک پذیر در زنان به چه شکل است؟
علائم سندروم روده تحریک‌پذیر در زنان شامل درد شکمی، تغییرات در الگوی مدفوع (اسهال یا یبوست)، نفخ، اضطراب یا افسردگی، و تغییرات در عادات غذایی است. اگر این علائم برایتان مشکل ایجاد می‌کنند، بهتر است با پزشک مشورت کنید.
درمان گیاهی سندروم روده تحریک پذیر چیست؟
درمان‌های گیاهی شامل استفاده از زنجبیل، نعناع، کرفس، کامومیل، و آلوئه‌ورا می‌شود. همچنین مصرف فیبرهای قابل حل و غیرقابل حل از میوه‌ها و سبزیجات می‌تواند کمک کننده باشد. اما قبل از هر تغییر در رژیم غذایی، مشورت با پزشک مهم است.
جراحی سندروم روده تحریک پذیر چگونه است؟
جراحی IBS آخرین راه حل درمانی است، برای افرادی که به درمان‌های دیگر پاسخ نمی‌دهند، در نظر گرفته می‌شود. در این جراحی، بخشی از روده کوچک برداشته می‌شود تا به کنترل علائم مرتبط با این سندروم کمک شود. اما این روش نمی‌تواند برای همه موثر باشد و ممکن است عوارض جانبی داشته باشد.
آیا پروبیوتیک ها در درمان سندرم روده تحریک پذیر موثر هستند؟
پروبیوتیک ها باکتری های خوبی هستند که به طور معمول در روده شما زندگی می کنند و در غذاهای خاصی مانند ماست و مکمل های غذایی یافت می شوند. مطالعات اخیر نشان می دهد که برخی از پروبیوتیک ها ممکن است علائم سندروم روده تحریک پذیر مانند درد شکم، نفخ و اسهال را تسکین دهند.