سنگ های صفراوی رسوبات سخت شده مایع گوارشی هستند که می توانند در کیسه صفرا ایجاد شوند. کیسه صفرا یک اندام کوچک گلابی شکل در سمت راست شکم، درست زیر کبد شماست. کیسه صفرا مایع گوارشی به نام صفرا را در خود نگه می دارد که در روده کوچک شما آزاد می شود.
فهرست مطالب
سنگ کیسه صفرا
سنگ کیسه صفرا به انگلیسی Gallstone رسوبات سخت شده صفرا هستند که می توانند در کیسه صفرا ایجاد شوند. صفرا یک مایع گوارشی است که در کبد تولید شده و در کیسه صفرا ذخیره می شود. وقتی غذا می خورید، کیسه صفرا منقبض می شود و صفرا را به روده کوچک (دئودنوم) تخلیه می کند. اندازه سنگ های صفراوی از کوچکی یک دانه شن تا بزرگی به اندازه یک توپ گلف متغیر است. برخی از افراد فقط یک سنگ صفرا ایجاد می کنند، در حالی که برخی دیگر به طور همزمان چندین سنگ صفراوی ایجاد می کنند. افرادی که علائم سنگ صفرا خود را تجربه می کنند معمولاً نیاز به جراحی برداشتن کیسه صفرا دارند. سنگ های صفراوی که هیچ علامت و نشانه ای ایجاد نمی کنند معمولاً نیازی به درمان ندارند.
علائم سنگ کیسه صفرا چیست؟
سنگ صفراوی ممکن است هیچ علامت یا علامتی ایجاد نکند. اگر سنگ صفراوی در مجرای قرار گیرد و باعث انسداد شود، علائم و نشانه‌های ناشی از آن ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- درد ناگهانی و به سرعت در قسمت سمت راست بالای شکم شما تشدید می شود
- درد ناگهانی و به سرعت در مرکز شکم، درست زیر استخوان سینه شما
- کمردرد بین تیغه های شانه شما
- درد در شانه راست
- حالت تهوع یا استفراغ
- درد سنگ صفرا ممکن است چند دقیقه تا چند ساعت طول بکشد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
علائم و نشانه های زیر که بیانگر یک عارضه جدی سنگ صفراوی می باشد:
- درد شکمی آنقدر شدید است که نمی توانید یک جا بنشینید یا موقعیتی راحت پیدا کنید
- زرد شدن پوست و سفیدی چشم (یرقان)
- تب بالا همراه با لرز
در صورت بروز هریک از علائم که شما را نگران می کند، با پزشک خود قرار ملاقات بگذارید.
علت یا دلیل سنگ کیسه صفرا چیست؟
مشخص نیست چه چیزی باعث تشکیل سنگ صفراوی می شود. پزشکان فکر می کنند که سنگ صفرا ممکن است زمانی ایجاد شود که:
- صفرای شما حاوی کلسترول بیش از حد است. به طور معمول، صفرا حاوی مواد شیمیایی کافی برای حل کردن کلسترول دفع شده توسط کبد است. اما اگر کبد شما بیش از مقداری که صفرا می تواند حل شود کلسترول دفع می کند، کلسترول اضافی ممکن است به کریستال و در نهایت به سنگ تبدیل شود.
- صفرای شما حاوی بیش از حد بیلی روبین است. بیلی روبین یک ماده شیمیایی است که وقتی بدن شما گلبول های قرمز را تجزیه می کند، تولید می شود. برخی شرایط باعث می شود که کبد شما بیش از حد بیلی روبین تولید کند، از جمله سیروز کبدی، عفونت های مجاری صفراوی و برخی اختلالات خونی. بیلی روبین اضافی به تشکیل سنگ کیسه صفرا کمک می کند.
- کیسه صفرا شما به درستی تخلیه نمی شود. اگر کیسه صفرا به طور کامل یا اغلب به اندازه کافی خالی نشود، ممکن است صفرا بسیار غلیظ شود و به تشکیل سنگ صفرا کمک کند.
انواع سنگ کیسه صفرا
انواع سنگ های صفراوی که می توانند در کیسه صفرا ایجاد شوند عبارتند از:
- سنگ های صفراوی کلسترولی. رایج ترین نوع سنگ صفرا، که سنگ صفرا کلسترولی نامیده می شود، اغلب به رنگ زرد به نظر می رسد. این سنگ های صفراوی عمدتاً از کلسترول حل نشده تشکیل شده اند، اما ممکن است حاوی اجزای دیگری نیز باشند.
- سنگ کیسه صفرا رنگدانه. این سنگ‌های قهوه‌ای تیره یا سیاه زمانی تشکیل می‌شوند که صفرا حاوی مقدار زیادی بیلی روبین باشد.
چه عواملی سنگ کیسه صفرا را تشدید می کند؟
عواملی که ممکن است خطر ابتلا به سنگ کیسه صفرا را افزایش دهند عبارتند از:
- مونث بودن
- داشتن 40 سال یا بیشتر
- اضافه وزن یا چاق بودن
- بی تحرک بودن
- باردار بودن
- رژیم غذایی پرچرب
- رژیم غذایی با کلسترول بالا
- رژیم غذایی کم فیبر
- سابقه خانوادگی سنگ صفرا
- ابتلا به دیابت
- برخی اختلالات خونی مانند کم خونی داسی شکل یا لوسمی
- کاهش وزن بسیار سریع
- مصرف داروهای حاوی استروژن، مانند داروهای ضد بارداری خوراکی یا داروهای هورمون درمانی
- ابتلا به بیماری کبدی
عوارض سنگ کیسه صفرا کدامند؟
عوارض سنگ صفرا ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- التهاب کیسه صفرا. سنگ صفرا که در گردن کیسه صفرا قرار می گیرد می تواند باعث التهاب کیسه صفرا (کوله سیستیت) شود. کوله سیستیت می تواند باعث درد شدید و تب شود.
- انسداد مجرای صفراوی مشترک. سنگ صفرا می تواند لوله ها (مجاری) را که از طریق آنها صفرا از کیسه صفرا یا کبد به روده کوچک شما جریان می یابد، مسدود کند. درد شدید، یرقان و عفونت مجرای از علائم انسداد مجاری صفراوی است.
- انسداد مجرای پانکراس. مجرای لوزالمعده لوله ای است که از لوزالمعده کشیده شده و درست قبل از ورود به دوازدهه به مجرای صفراوی مشترک متصل می شود. شیره های لوزالمعده که به هضم غذا کمک می کنند، از مجرای پانکراس جریان می یابند.
- التهاب پانکراس. سنگ صفرا می تواند باعث انسداد مجرای پانکراس شود که می تواند منجر به التهاب پانکراس (پانکراتیت) شود. پانکراتیت باعث درد شدید و دائمی شکم می شود و معمولاً نیاز به بستری شدن در بیمارستان دارد.
- سرطان کیسه صفرا. افرادی که سابقه سنگ صفرا دارند، خطر ابتلا به سرطان کیسه صفرا را افزایش می دهند. اما سرطان کیسه صفرا بسیار نادر است، بنابراین با وجود اینکه خطر ابتلا به سرطان بالا است، احتمال ابتلا به سرطان کیسه صفرا هنوز بسیار کم است.
برای جلوگیری از سنگ کیسه صفرا چه باید بکنیم؟
شما می توانید خطر ابتلا به سنگ های صفراوی را کاهش دهید اگر وعده های غذایی را حذف نکنید. سعی کنید هر روز به وعده های غذایی معمول خود پایبند باشید. حذف وعده های غذایی یا ناشتا می تواند خطر ابتلا به سنگ صفرا را افزایش دهد.به آرامی وزن کم کنید. اگر نیاز به کاهش وزن دارید، آهسته پیش بروید. کاهش وزن سریع می تواند خطر ابتلا به سنگ صفرا را افزایش دهد. هدف کاهش 1 یا 2 پوند (حدود 0.5 تا 1 کیلوگرم) در هفته باشد. از غذاهای پر فیبر بیشتر استفاده کنید. غذاهای غنی از فیبر مانند میوه ها، سبزیجات و غلات کامل را در رژیم غذایی خود بگنجانید. وزن سالم را حفظ کنید. چاقی و اضافه وزن خطر ابتلا به سنگ صفرا را افزایش می دهد. با کاهش کالری دریافتی و افزایش میزان فعالیت بدنی، برای رسیدن به وزن سالم تلاش کنید. هنگامی که به وزن مناسبی رسیدید، با ادامه رژیم غذایی سالم و ادامه ورزش، برای حفظ آن وزن تلاش کنید.
دکتر حسین ضیائی، فوق تخصص گوارش با سابقه‌ی بیش از 12 سال در این زمینه، آماده‌ی کمک به شما در رسیدگی به مشکلات گوارشی خود می‌باشد. اگر با مشکلات مربوط به سنگ کیسه صفرا مواجه هستید، دکتر ضیائی با دانش و تخصص خود، بهترین راهکارهای درمانی را برای شما ارائه خواهند کرد.
همچنین شما می‌توانید سوالات و نظرات خود را در بخش دیدگاه‌ها با ما به اشتراک بگذارید. دکتر حسین ضیائی در اولین فرصت به سوالات شما پاسخ خواهند داد.
سوالات متداول
آیا سنگ کیسه صفرا با لیزر درمان می شود؟
در واقع هیچ روش درمانی با استفاده از لیزر برای سنگ صفرا وجود ندارد. استفاده از لیزر برای درمان سنگ صفرا در واقع یک اشتباه رایج است و منظور از این روش درمانی، همان جراحی لاپاراسکوپی سنگ صفرا است که عوارض بسیار کمتری دارد.
آیا سنگ کیسه صفرا خطرناک است؟
اگر سنگ صفرا به اندازه ای بزرگ شود که مجاری صفراوی را مسدود کند خطرناک است.
چرا در زنان سنگ کیسه صفرا بیشتر اتفاق می افتد؟
دلیل ایجاد سنگ صفرا در خانم‌ها به علت اثر هورمون استروژن است که باعث افزایش ترشح صفرا می‌شود و در نتیجه به ایجاد سنگ صفرا منجر می‌شود.
سنگ صفرا از طریق ادرار دفع می شود یا مدفوع؟
سنگ های کیسه صفرای کوچک معمولاً از طریق مدفوع دفع می شوند.
عمل جراحی سنگ کیسه صفرا چگونه است؟
در جراحی کوله‌سیستکتومی باز، جراح یک برش 6 اینچی (15 سانتی متری) در شکم و در زیر دنده‌های سمت راست ایجاد می‌کند. سپس کیسه صفرا را برمی‌دارد و در آخر محل برش را بخیه می‌زند.
درد سنگ کیسه صفرا کدام سمت بدن است؟
گاهی شدت درد به حدی است که فرد را به اورژانس می کشاند. عادتاً درد این بیماری بیشتر در سمت راست فوقانی شکم زیر قفسه سینه احساس می‌شود و همچنین نسبت به لمس کردن حساس می شود.
برای دفع سنگ کیسه صفرا چی بخوریم؟
در طب سنتی برای درمان سنگ صفرا از گیاهانی مانند زردچوبه، شاهتره، کاسنی، گل قاصدک، سیر، سداب، خرفه، رزماری، تمرهندی، برگ زیتون، گزینه، سنبل‌الطیب، گل همیشه‌بهار، گل محمدی، نعناع، سبوس برنج، زرشک، زبان‌گنجشک، ریواس و جعفری استفاده می‌شود. مصرف این گیاهان دارویی می‌تواند به کاهش درد و بهبود سنگ صفرا کمک شایانی کند.
سنگ های صفرای باعث چه مشکلاتی می شود؟
اگر سنگ صفرا عمل نشود می تواند مجاری صفراوی را ببندد، و صفرا نمی‌تواند به طور موثر به روده جریان یابد و ممکن است باعث التهاب آن و حتی عفونت شود. این وضعیت همراه با درد شدید در ناحیه شکم، تورم، تهوع، استفراغ صفراوی و تب است.
چه موقع سنگ کیسه صفرا باید عمل بشود؟
اگر سنگ صفرا علائم شدیدی از درد در ناحیه شکم(سمت راست بالا) و یا باعث انسداد مجاری صفراوی و در نتیجه ایجاد عفونت و التهاب درون کیسه صفرا شود با مشاوره پزشک نیاز به عمل جراحی دارد.
آیا سنگ صفراوی باعث جوش می شود؟
این سنگ ها به طور مستقیم نمی تواند باعث ایجاد جوش بر روی پوست شود. ولی با انسداد مجاری صفراوی و ایجاد اختلال در عملکرد دستگاه گوارش و کبد می تواند باعث ایحاد خارش شدید پوستی و همچنین ایجاد جوش بر روی پوست شود.
فعالیت بدنی چه تاثیری بر روی سنگ صفراوی دارد؟
فعالیت بدنی می‌تواند تأثیر بسزایی در پیشگیری از تشکیل سنگ‌های صفراوی داشته باشد، اما تأثیر مستقیمی بر سنگ‌هایی که از قبل وجود داشتند، ندارد. فعالیت بدنی منظم با تنظیم متابولیسم چربی و کاهش وزن (در صورت لزوم) خطر تشکیل سنگ‌های صفراوی را کاهش دهد.
سنگ صفراوی هورمونی چیست؟
سنگ صفراوی هورمونی به دلیل تغییرات یا عدم تعادل هورمونی در بدن شکل می‌گیرند. تغییرات در سطح هورمون‌ها، به‌ویژه هورمون‌های جنسی زنانه مانند استروژن، می‌تواند خطر تشکیل سنگ‌های صفراوی را افزایش دهد. این نوع سنگ‌های صفراوی بیشتر در زنان دیده می‌شوند.
بهترین قرص برای درمان سنگ صفراوی چیست؟
درمان دارویی سنگ‌های صفراوی معمولاً برای سنگ‌های کلسترولی کوچک و بدون علائم شدید توصیه می‌شود. این درمان می‌تواند به حل شدن واز بین رفتن سنگ‌ها کمک کند، اما فرایند آن زمان‌بر است و همیشه موفقیت‌آمیز نیست. یکی از رایج‌ترین داروهای مورد استفاده برای این منظور اورسودیول (Ursodiol) است. این داروها برای حل کردن سنگ‌های صفراوی کلسترولی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
آیا قهوه بر روی سنگ صفراوی موثر است؟
مصرف منظم قهوه ممکن است تأثیر مثبتی در کاهش خطر تشکیل سنگ‌های صفراوی، به‌ویژه سنگ‌های کلسترولی، داشته باشد. قهوه به دلیل داشتن ترکیباتی مانند کافئین و آنتی‌اکسیدان‌ها می‌تواند به بهبود جریان صفرا و کاهش تجمع کلسترول در کیسه صفرا کمک کند.
آیا بارداری در شکل گرفتن سنگ کیسه صفرا موثر است؟
در بارداری به دلیل تغییرات هورمونی که در این دوره رخ می‌دهد، نسبتاً شایع‌تر است. افزایش سطح هورمون‌هایی مانند استروژن و پروژسترون می‌تواند بر تشکیل سنگ‌های صفراوی موثر باشند. این تغییرات هورمونی به ویژه باعث افزایش کلسترول در صفرا و کاهش تخلیه کیسه صفرا می‌شوند، که این دو عامل می‌توانند خطر تشکیل سنگ‌های کلسترولی را در دوران بارداری افزایش دهند.
علائم سنگ کیسه صفرا در زنان چیست؟
درد شدید در قسمت بالای شکم، درد پس از خوردن غذاهای چرب، حالت تهوع و استفراغ، نفخ و احساس سنگینی شکم، تب و لرز، یرقان (زردی پوست و چشم‌ها)، تغییر رنگ مدفوع و ادرار